περισσότερες έρευνες που πέρα από τις κινητικές δυσχέρειες της Σκλήρυνσης κατά Πλάκας ασχολούνται και με την αναπόφευκτη, στις περισσότερες περιπτώσεις, εμφάνιση ποικίλων διαταραχών των νοητικών λειτουργιών.
Με τον όρο αυτό εννοούμε τις ανώτερες φλοιικές λειτουργίες που αφορούν την επεξεργασία των ερεθισμάτων του εξωτερικού αλλά και εσωτερικού περιβάλλοντος του ατόμου και των οποίων η εν λόγω δυσλειτουργία προέρχεται από βλάβες σε εξειδικευμένες περιοχές του συνειρμικού εγκεφαλικού φλοιού ή των υποφλοιωδών περιοχών.
Οι Winkelmann, Engel, Annett και Zettl (2007) αναφέρουν ότι περίπου το 65% των ατόμων με ΣΚΠ εμφανίζει τέτοιου είδους ελλείμματα, που σχετίζονται κυρίως με τη μνήμη, την προσοχή, την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, αλλά και την οπτική αντίληψη του χώρου.
Επίδραση της νοητικής έκπτωσης στην ποιότητα ζωής των ατόμων με ΣΚΠ
Αυτού του είδους τα ελλείμματα επηρεάζουν πολλαπλούς τομείς της ποιότητας ζωής των ατόμων, όπως τις κοινωνικές σχέσεις, αλλά και τις επαγγελματικές επιδόσεις τους.
Συγκεκριμένα, οι ασθενείς χρειάζονται μεγαλύτερη βοήθεια ώστε να διεκπεραιώσουν βασικές καθημερινές ασχολίες, όπως το μαγείρεμα, η λήψη αποφάσεων ή η οικονομική διαχείριση.
Έχει φανεί από έρευνα ότι άτομα με ΣΚΠ και νοητική έκπτωση είχαν τρεις φορές λιγότερες πιθανότητες πρόσληψης συγκριτικά με νοητικά υγιή άτομα ακόμα και αν η φυσική – κινητική κατάσταση και των δύο ήταν ισάξια.
Γι’ αυτούς τους λόγους, λοιπόν, κρίνεται επιτακτική η ανάγκη νοητικής αξιολόγησης, αλλά και άμεσης αποκατάστασης αυτών των ατόμων παρόλο που η εμφάνιση των νοητικών διαταραχών στη ΣΚΠ ήταν άγνωστη για αρκετά χρόνια.
Μέχρι στιγμής η υποτιμημένη ύπαρξη αυτών των προβλημάτων ήταν απόρροια είτε της ελλιπούς νευροψυχολογικής αξιολόγησης κατά την κλινική εξέταση είτε της χρόνιας πεποίθησης ότι τέτοιου είδους διαταραχές συνδέονται σπάνια με τη νόσο ή προκαλούνται μόνο σε μεταγενέστερα στάδια.
Σε αντιδιαστολή, λοιπόν, με τις παραπάνω θεωρίες έχει αποδειχθεί αλλά και υποστηριχθεί ευρέως ότι οι ασθενείς εμφανίζουν πολύ πιο ελλειμματική επίδοση κατά τη νευροψυχολογική εξέταση συγκριτικά με υγιή άτομα, με αποτέλεσμα να είναι πλέον αποδεκτό ότι η νοητική έκπτωση αποτελεί ένα από τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά της νόσου και σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα να θεωρείται και ένα από τα πρώτα συμπτώματα της.
Επιπτώσεις της ΣΚΠ σε ειδικές νοητικές λειτουργίες
Ένας από τους βασικούς τομείς που πλήττεται κατά τη νόσο και ταλανίζει εμφανώς τους ασθενείς είναι η μνημονική ικανότητα σε ποσοστό 40-65%.
Δεν είναι τυχαίο ότι τα άτομα με ΣΚΠ αναφέρουν συχνά ότι δε θυμούνται γεγονότα ή συζητήσεις που διαδραματίστηκαν στο πρόσφατο παρελθόν.
Βέβαια, στην κλινική πράξη έχει διαπιστωθεί ότι υπάρχει μία γενικευμένη έκπτωση της έκδηλης μνήμης τους, με τα άτομα να χάνουν την ικανότητα όχι μόνο απόκτησης (κωδικοποίησης και συγκράτησης), αλλά πιο σπάνια και ανάκλησης λεκτικού ή οπτικού υλικού. Με άλλα λόγια, οι ασθενείς χρειάζονται περισσότερες επαναλήψεις για να μπορέσουν να αποκτήσουν τη ποσότητα των πληροφοριών που χρειάζονται, αλλά αν πετύχει η εκμάθηση αυτών τότε η ανάκληση και η αναγνώριση παραμένουν σχετικά ικανοποιητικές.
Ακόμη, δεν είναι σπάνια και η ύπαρξη σημασιολογικού είδους μνημονικών ελλειμμάτων που αφορούν δυσκολίες ανάκλησης λέξεων, ονομάτων αντικειμένων, οικείων αλλά και διάσημων προσώπων ή ακόμη και αποκτηθείσες γνώσεις από την τυπική εκπαίδευση που είχαν λάβει.
Ωστόσο, o Rao και οι συνεργάτες του (1993) τονίζουν το γεγονός ότι η άδηλη μνήμη αυτών των ασθενών παραμένει ως επί το πλείστων ανέπαφη με αποτέλεσμα να έχει οδηγήσει στην διαστρεβλωμένη άποψη που αναφέρεται στην απουσία των νοητικών προβλημάτων λόγω «κάλυψης» αυτών από την ικανότητα τους να μαθαίνουν και να θυμούνται πληροφορίες που δε χρειάζονται συνειδητή προσπάθεια.
Δεν είναι λίγες οι φορές που οι ασθενείς ταλαιπωρούνται και με προβλήματα επεξεργασίας των πληροφοριών που δέχονται.
Εκτενέστερα, αντιμετωπίζουν ιδιαίτερη δυσκολία με την ταχύτητα επεξεργασίας των εξωτερικών ερεθισμάτων και τη διατήρηση, αλλά και χειρισμό αυτών για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα στην ενεργό τους μνήμη.
Αυτά τα ελλείμματα έχει φανεί ότι συνδέονται άμεσα με τη διαταραγμένη διατήρηση της προσοχής τους, η οποία εκδηλώνεται ως ανικανότητα να συνεχίσουν όντες εστιασμένοι και συγκεντρωμένοι μία συζήτηση, να εστιάσουν την προσοχή τους σε δύο παράλληλα έργα ή να αγνοήσουν πιθανούς περισπασμούς. Για παράδειγμα, οι ασθενείς αναφέρουν συχνά ότι πρέπει να επικεντρωθούν πολύ περισσότερο από άλλους και να προβούν σε μεγαλύτερη νοητική προσπάθεια (κόπωση) ώστε να διεξάγουν νευροψυχολογικές δοκιμασίες που αφορούν τον τομέα της προσοχής.
Ωστόσο, η επίδοση τους σε βασικές δοκιμασίες προσοχής, όπως η απλή επανάληψη αριθμών, διατηρείται ανέπαφη.
Ξεκινώντας την ενότητα μας, αναφερθήκαμε στον κρίσιμο ρόλο που παίζει η νοητική έκπτωση στην καθημερινή λειτουργικότητα των ασθενών. Αναλυτικότερα, έχει παρατηρηθεί ότι ένας από τους πιο σοβαρούς αναχαιτιστικούς παράγοντες που οδηγεί σε κάτι τέτοιο είναι οι διαταραχές των εκτελεστικών λειτουργιών.
Με τον όρο αυτό εννοούμε όλες εκείνες τις λειτουργίες που είναι υπεύθυνες για την οργάνωση και το σχεδιασμό συγκεκριμένων πλάνων, τη λήψη αποφάσεων, τη νοητική ευελιξία, αλλά και την εκτίμηση των αποτελεσμάτων της συμπεριφοράς και την αναστολή αυτής.
Τα εν λόγω ελλείμματα μιας και εμφανίζονται μόνο στο 17% των ασθενών δεν είναι τόσο συχνά όσο η διαταραγμένη μνημονική ικανότητα και πολλοί ερευνητές τα αποδίδουν αρκετά συχνά σε συναισθηματικούς παράγοντες, όπως η κατάθλιψη που χαρακτηρίζει τη νόσο και στην οποία θα αναφερθούμε σε επόμενη ενότητα.
Εντούτοις, δεν παύουν να δημιουργούν δυσκολίες στην διαχείριση καθημερινών προβλημάτων και στην ποιότητα ζωής των ατόμων με ΣΚΠ και επομένως να καθιστούν αναγκαία την άμεση αντιμετώπιση αυτών ή ακόμη καλύτερα την πρόληψη τους.
Σε αντίθεση με την πληθώρα των ερευνών που έχουν ασχοληθεί με τα μνημονικά ελλείμματα και τη διαταραγμένη ταχύτητα επεξεργασίας των πληροφοριών, υπάρχουν λίγα δεδομένα που αναφέρουν και προβλήματα οπτικής αντίληψης σε ασθενείς με ΣΚΠ.
Όταν αναφερόμαστε σε τέτοιου είδους προβλήματα δεν εννοούμε απλά την αναγνώριση ενός οπτικού ερεθίσματος, αλλά και τη δυσκολία που εμφανίζεται σε αυτούς τους ασθενείς όσον αφορά την αντίληψη των επιμέρους χαρακτηριστικών των χωρικών ερεθισμάτων.
Ανεξαρτήτως, λοιπόν, του αντίκτυπου που έχουν συγκεκριμένα αισθητηριακά ελλείμματα που συμβάλλουν στη δυσκολία πρωτοταγούς οπτικής επεξεργασίας (π.χ. οπτική νευρίτιδα), οι ασθενείς χαρακτηρίζονται και από διαταραχές αντιληπτικής αναγνώρισης και επεξεργασίας επιμέρους τμημάτων ενός προσώπου, ενός αντικειμένου ή ενός γεωμετρικού σχήματος. Αυτά τα αντιληπτικά προβλήματα έχει βρεθεί πολλές φορές ότι οφείλονται στην εγκεφαλική ατροφία που συνοδεύει τη νόσο, αλλά ακόμη δεν παρατηρούνται σε μεγάλο ποσοστό των ασθενών.
Αρκετοί ερευνητές έχουν υποστηρίξει ότι το νοητικό προφίλ των ασθενών με ΣΚΠ πολλές φορές προσομοιάζει όσον αφορά το υποφλοιικό υπόβαθρο και με το είδος των νοητικών διαταραχών που εμφανίζονται σε άλλους κλινικούς πληθυσμούς (νόσος του Πάρκινσον, εγκεφαλοπάθειες, Huntigton κλπ.).
Εντούτοις, δε μπορεί να παραλειφθεί η ετερογένεια των προαναφερθέντων ελλειμμάτων από ασθενή σε ασθενή.
Συγκεκριμένα, ο Beatty και οι συνεργάτες του (1998) όταν σύγκριναν τρεις διαφορετικές ομάδες ΣΚΠ παρατήρησαν τρεις διακριτές κατηγορίες: άτομα που η μνημονική τους ικανότητα παρέμενε άθικτη (36%), άτομα που χαρακτηρίζονταν από ήπια νοητική υστέρηση (56%) και άτομα που εμφάνιζαν σοβαρά μνημονικά προβλήματα και μειωμένη ικανότητα εκμάθησης (22%). Σε ένα γενικότερο πλαίσιο, οι ερευνητές έχουν καταλήξει ότι πέρα από την ετερογένεια που χαρακτηρίζει τη νόσο, η νοητική έκπτωση πλήττει συνήθως μόνο έναν ή δύο από τους προαναφερθέντες νοητικούς τομείς και ότι μόνο ένα μικρό ποσοστό των ασθενών με σκλήρυνση κατά πλάκας έχει αυξημένες πιθανότητες να ικανοποιήσει τα κριτήρια για άνοια.
Πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου