Πασχαλινά έθιμα στην Κ.Μακεδονία

Με κατάνυξη, θρησκευτική ευλάβεια και αναβίωση εθίμων γιορτάζεται το Πάσχα στις πόλεις και τα χωριά της Κεντρικής Μακεδονίας.

Ο «Κούτσμανος»
Την Κυριακή του Πάσχα νέοι των πολιτιστικών συλλόγων της περιοχής υποδέχονται τον κόσμο στην κεντρική πλατεία, ντυμένοι με παραδοσιακές στολές κερνώντας τους κόκκινα αυγά, τσουρέκι και παραδοσιακές πίτες.
Τη δεύτερη μέρα μετά από την Ανάσταση αναβιώνει το έθιμο «Κούτσμανος» από την Πολιτιστική Εταιρία της Αρναίας. Άνδρες με παραδοσιακές στολές και οπλισμένοι συγκεντρώνονται έφιπποι στην πλατεία της Αρναίας και τραγουδώντας φτάνουν μέχρι τον προφήτη Ηλία, έξω από το χωριό. Μετά την τέλεση της θείας λειτουργίας ξεκινούν την σκοποβολή αυγών. Στη συνέχεια οι έφιπποι άντρες μαζί με τον κόσμο κατευθύνονται στο εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής όπου στήνεται ο χορός «Κούτσμανος» προς τιμή του οπλαρχηγού Κούτσμανου.
Αυγομαχίες στην Πιερία
Ξεχωριστές αυγομαχίες θα συμβούν και φέτος στον Άνω Άγιο Ιωάννη Πιερίας τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, ένα έθιμο που έλκει την καταγωγή του από τις πατρίδες του ποντιακού ελληνισμού και συγκεντρώνει πλήθος επισκεπτών.
Οι αυγομάχοι λαμβάνουν θέσεις και έχουν στη «φαρέτρα» τους είκοσι αυγά ο καθένας. Τα μάζευαν προσεκτικά όλο τον χρόνο, δοκιμάζοντας τα για τις αντοχές τους και τα φύλαξαν στο ψυγείο, ώστε να είναι έτοιμα να βαφτούν κόκκινα τη Μεγάλη Πέμπτη και να συμμετάσχουν στον επίσημο διαγωνισμό.
Η μάχη ξεκινά στην εξέδρα, όπου κάθονται αντικριστά δύο αυγομάχοι. Όποιος μείνει τελευταίος με ένα αυγό είναι νικητής. Οι συμμετέχοντες είναι δεκάδες, ενώ στη διαδικασία μπορεί να λάβει μέρος όποιος το επιθυμεί. Το ενδιαφέρον, μάλιστα, είναι τόσο μεγάλο που διοργανώνεται και ξεχωριστός διαγωνισμός για παιδιά - αυγομάχους.
Το έθιμο πραγματοποιείται από τον Ποντιακό Πολιτιστικό Σύλλογο «Αργος» σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Οργανισμό του δήμου Κατερίνης.
Αλογοδρομίες και «του Χαρ' κού τ' αλώνι» στη Χαλκιδική
Στην παραλία της Συκιάς, στη Χαλκιδική, διοργανώνεται την τρίτη μέρα του Πάσχα Αλογοδρομίες, ένα έθιμο που έχει βαθιά τις ρίζες του στο χρόνο και αναβιώνει με επιτυχία τα τελευταία χρόνια.
Μετά την καθιερωμένη λειτουργία στο παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου, παραδίδεται η εικόνα μαζί με ευχές από τον ιερέα στους ιππείς, οι οποίοι αναλαμβάνουν ένα είδος λιτανείας, μεταφέροντας την εικόνα από το παρεκκλήσι στο χώρο διεξαγωγής των Αλογοδρομιών.
Την ίδια μέρα, Τρίτη του Πάσχα, στην Ιερισσό Χαλκιδικής αναβιώνει το έθιμο «του Χαρ'κού τ' αλώνι», που επίσης έχει τις ρίζες του στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Η περιοχή ήταν έδρα των καπεταναίων που ζούσαν στα γύρω βουνά και προετοιμαζόμενοι για την επανάσταση κατέβαιναν την τρίτη μέρα του Πάσχα στο χωριό, όπου γινόταν πανηγύρι και ξεγελώντας τον Μαντέμ Αγά, εξασκούσαν τους νέους του χωριού στη σκοποβολή. Στην ανάμνηση αυτού του ιστορικού πλέον πανηγυριού αναβιώνει το έθιμο κάθε Πάσχα.
Το κάψιμο της Ρόκας
Το κάψιμο της Ρόκας είναι ένα έθιμο που αναβιώνει την τρίτη μέρα του Πάσχα στο Μοσχοπόταμο Πιερίας. Νωρίς το απόγευμα ορχήστρες παίζουν διάφορους σκοπούς του τόπου, με τους νέους να χορεύουν.
Αφού χορέψουν αρκετή ώρα μόνοι τους οι νέοι και οι κοπέλες του χωριού, μια γιαγιά που έγνεθε ήρεμα αρχίζει με την αναμμένη ρόκα να τρέχει προς κάθε κατεύθυνση και να χτυπάει με αυτήν τους αρσενικούς που βρίσκονται μπροστά της χωρίς καμία διάκριση.
Κι ενώ η γιαγιά που άναψε τη ρόκα φαίνεται να κυριαρχεί εμφανίζεται μια άλλη ηλικιωμένη που παίρνει τη ρόκα και υποκαθιστά. Αυτό μπορεί να επαναληφθεί πολλές φορές και η φλεγόμενη ρόκα να αλλάζει χέρια παραμένοντας «όπλο» για την καταδίωξη του ανδρικού φύλου.
Το περίεργο έθιμο του κανταριού στην Αρναία
Το περίεργο έθιμο του κανταριού αναβιώνει την Κυριακή του Θωμά στην Αρναία της Χαλκιδικής. Σύμφωνα με το έθιμο, στήνεται ένα ζύγι, μία ζυγαριά, κάτω από τον μεγάλο πλάτανο στην πλατεία και αφού πρώτα κεραστείς με ένα λουκούμι κι ένα κόκκινο αυγό, περνάς να ζυγιστείς.
Σκοπός είναι να διαπιστωθεί ποιος έφαγε περισσότερο το Πάσχα και κερδισμένοι βγαίνουν όσοι έχουν το μεγαλύτερο βάρος, παίρνοντας για έπαθλο από μια κατσαρόλα, με τον πρώτο να κερδίζει τη μικρότερη και τον τρίτο την μεγαλύτερη με στόχο να συναγωνισθεί την επόμενη χρονιά τον πρώτο.
Α.Καρ.
Του Σπύρου Κουταβά
Νεκρόδειπνα την δεύτερη μέρα του Πάσχα
Σε ορισμένα χωριά της Κοζάνης οι κάτοικοι ποντιακής καταγωγής συνηθίζουν τα περίφημα «Νεκρόδειπνα». Την Δευτέρα και την Τρίτη του Πάσχα στο Πρωτοχώρι Κοζάνης οι Πόντιοι μαζεύονται από νωρίς στα μνήματα και ετοιμάζουν το εορταστικό τραπέζι της οικογένειας με εδέσματα, γλυκά, κόκκινο κρασί και ότι άλλο αγαπούσαν οι νεκροί, που έχουν μεταφέρει από τα σπίτια τους.
Το γεύμα διαρκεί μέχρι αργά το απόγευμα και συνήθως σφραγίζεται μ’ ένα τρικούβερτο μεθυστικό γλέντι, συνοδεία ποντιακής λύρας με χορούς και τραγούδια που θυμίζουν στα ζώντα μέλη της οικογένειας τους νεκρούς τους. Η ατμόσφαιρα είναι συγκινητική και αυτό που εντυπωσιάζει είναι τα αισθήματα αγάπης, χαράς αλλά και μνήμης που οι άνθρωποι εκδηλώνουν σε αυτή την νεκρολατρική γιορτή θέλοντας να επικοινωνήσουν με τα αγαπημένα τους πρόσωπα που έφυγαν από την ζωή.
Δεσκάτη Γρεβενών: Ο τρίπατος χορός
Στην Δεσκάτη Γρεβενών έχουμε το έθιμο με τον Τρίπατο χορό. Την Παρασκευή μετά το Πάσχα. Οι άντρες μαζεύονται στην κεντρική πλατεία σχηματίζουν κύκλο και αρχίζουν να χορεύουν. Οι πιο επιδέξιοι ανεβαίνουν στους ώμους άλλων αντρών μέχρι να σχηματιστούν τρία πατώματα χορού. Αν ο χορός μέχρι την τρίτη προσπάθεια πετύχει τότε το έθιμο λέει ότι θα πάει καλά και η χρονιά και δεν θα υπάρχουν δυσκολίες.
 πηγή